Zilveren Camera voor indringende serie over vluchtelingenkamp Jenin: âdit is geen fotograaf die even langskomt en een foto schietâ

De Palestijns-Nederlandse documentairefotograaf en filmmaker Sakir Khader is de winnaar van de Zilveren Camera 2023, de belangrijkste fotojournalistieke prijs van Nederland. Khader wint de prijs met de indringende zwart-witserie Het leven op de West Bank voor 7 oktober, die hij het afgelopen jaar maakte in het vluchtelingenkamp bij Jenin, een stad in het noorden van de Westelijke Jordaanoever.

„In zijn beelden zie je dat hij de Palestijnse kwestie al jarenlang volgt. Dit is geen fotograaf die even langskomt en een foto schiet. Khader is betrokken, hij heeft al langere tijd contact met de inwoners van Jenin, hij kent ze en komt dichtbij”, zegt Natalia Toret, juryvoorzitter van de Zilveren Camera en chef fotoredactie van NRC. „Sinds 7 oktober zijn alle ogen van de wereld gericht op Gaza, maar deze serie maakt zo pijnlijk duidelijk dat dit conflict al zo lang aan de gang is, en ook zoveel mensen op de Westelijke Jordaanoever raakt.”

De foto’s die Khader in het vluchtelingenkamp maakte zijn aangrijpend. Mona en Alaa, moeder en dochter, die elkaar vasthouden op de plek waar hun man en vader werd doodgeschoten door Israëlische soldaten; Ashraf al-Bahar, die ernstig gewond raakte na een drone-aanval; een groepje jongeren bij de begrafenis van een leeftijdgenoot. Er zijn wenende vrouwen, dode mannen. En dan, ineens, dat wonderlijke, hoopgevende beeld van een kind in een zonnig korenveld – Daniel werd geboren nadat zijn vader, die tot twintig jaar celstraf was veroordeeld, zijn sperma uit de gevangenis had gesmokkeld en zo met zijn vrouw toch nog een kind kreeg voordat zij daarvoor te oud zou zijn. „Stuk voor stuk sterke beelden, die je bijblijven en je raken. De serie valt op door de fotografische kwaliteit en emotionele impact”, aldus het juryrapport.

Mona en Alaa, moeder en dochter, houden elkaar vast op de plek waar de man van Mona/vader van Alaa is doodgeschoten door Israëlische soldaten toen hij een gewonde man probeerde weg te slepen uit de vuurlinie. Jawad Bawaqneh werd in zijn borst en onderbuik geraakt. Moeder en dochter waren ooggetuigen.

De afgelopen vier jaar reisde Khader acht keer naar het vluchtelingenkamp bij Jenin, met ongeveer 24.000 inwoners. Het kamp wordt door Israël gezien als een bron van terrorisme, het Israëlische leger valt er met regelmaat binnen, er vallen geregeld doden. Khader, die al als kind regelmatig zijn Palestijnse familie bezocht, raakte ook zelf familieleden kwijt in de strijd. „Ik verloor ineens dierbaren, zoals mijn beste vriend en neefje Kosay, die pas elf was toen hij werd doodgeschoten. Waar ik voorheen elke zomer met mijn neefje doorbracht, bezocht ik nu ineens zijn graf”, vertelde hij vorig jaar in een interview met Vice.

Daniel uit Jenin kwam op een bijzondere wijze ter wereld. Zijn vader was nog maar kort getrouwd toen hij vlak na de start van de tweede intifada werd opgepakt en veroordeeld tot 20 jaar cel. Een aantal jaar voor hij vrijkwam, en zijn vrouw inmiddels op leeftijd was en dus onvruchtbaar dreigde te raken, smokkelde hij met hulp van buitenaf een aansteker met sperma naar buiten die direct naar een IVF-kliniek werd gebracht, waar een onmiddellijk bevruchtingsproces plaatsvond.

Portret van Ashraf al-Bahar. Hij werd op 3 juli 2023, tijdens een grote Israëlische aanval op het Jenin vluchtelingenkamp, getroffen door een explosieve drone. De klap lanceerde hem
meters verder en hij raakte ernstig gewond. Een vriend kwam direct om.

Abu Ali, een commandant van de Jenin Brigade – een coalitie van gewapende groeperingen in het Jenin vluchtelingenkamp op de Westelijke Jordaanoever – omringd door een groep kinderen uit de buurt.

Vrienden en familieleden dragen Ashraf naar zijn ouderlijk huis zodat zijn vrouw, kinderen en moeder afscheid kunnen nemen voor hij begraven wordt. Hij werd eerder op de dag dodelijk getroffen toen hij een gewonde man probeerde te helpen, die door een scherpschutter was
neergeschoten en bloedend op straat lag tijdens een grootschalige Israëlische operatie in het kamp.
Toen Ashraf de gewonde man naderde, schoot de scherpschutter nog een keer en trof Ashraf
dodelijk in de borst. Inmiddels zijn twee mannen die voorop lopen op deze foto ook op
de schouders door de wijk gedragen, langs hun familiehuis en vervolgens begraven naast hun
vriend, die ze op deze foto dragen.

Een jongen uit de buurt staat in het huis dat werd getroffen door een raket, en even later nogmaals – door een explosieve drone van het Israëlische leger. Dit was een rustplek voor jongens die de wacht houden en infiltrerende Israëlische undercover-eenheden detecteren.

Een man uit Jenin toont de brandwonden die hij opliep nadat er vlakbij een bom explodeerde.

De familie van een omgekomen jongeman uit Jenin kijkt toe hoe het graf wordt voorbereid voor zijn begrafenis. Hij werd eerder die dag doodgeschoten door Israëlische soldaten tijdens
een aanval op het vluchtelingenkamp.

Stadsnomaden

De Paul Peters Fotoprijs, de prijs voor sociale fotografie, ging naar Nynke Brandsma (1986) met de fotoserie Max. Op ’t Landje, een vrijplaats in het Westelijk Havengebied in Amsterdam, volgde ze het leven van de 28-jarige Max, die daar samen met een groep van circa veertig stadsnomaden woont. In zelfgebouwde huisjes en caravans leven de bewoners hier in de marge van de maatschappij.

Brandsma’s beeldreportage, zo vindt de jury, „laat ons kennis nemen van een leven dat afwijkt van wat over het algemeen als maatschappelijk geaccepteerd wordt beschouwd. Daarmee wordt het meeromvattende thema van buitenstaanders geduid, maar het confronteert de kijker ook met de rigide kaders van onze eigen realiteit.”

Foto’s: Nynke Brandsma

De Prijs voor Storytelling ging naar Tinah Farifteh (Teheran, 1982), met Kitten of Vluchteling?, een korte film waarin Farifteh de mechanismen onderzoekt achter empathie. In een interview met NRC vertelde ze daar eerder over: „Kittens zijn zo schattig. Veel mensen smelten als ze op sociale media weer een kattenfilmpje voorbij zien komen. Bij mij werkt dat ook zo. Zó lief. Ze roepen empathie op. Maar hoe kan dat eigenlijk? En hoe kan het dat we wegkijken van de mensen die echt onze empathie nodig hebben: vluchtelingen die met gevaar voor eigen leven een onmogelijke situatie in hun land ontvluchten. Hoe kan het dat we onverschillig zijn geworden voor hun leed?”

De jury prees de manier waarop Farifteh ons opnieuw naar de werkelijkheid laat kijken: „Ze gaat de strijd aan met vooringenomen opinies, kantelt het beeld en zet de zaak op scherp.”

Categoriewinnaars

Naast bovengenoemde prijzen reikt Zilveren Camera ook eerste, tweede en derde prijzen uit in zeventien subcategorieën. Hieronder enkele winnaars. Kijk voor het volledige overzicht op de website van Zilveren Camera. Daarnaast selecteert een jury uit de inzendingen tien foto’s voor de publieksprijs, waarvoor tijdens de expositieperiode gestemd kan worden.

Nieuws Nationaal | Serie | Eerste prijs: Olivier Middendorp, Extinction Rebellion A12. Het hele jaar door demonstreerde Extinction Rebellion om regeringen te overtuigen rechtvaardig te handelen in huidige klimaat- kwesties. Extinction Rebellion kondigde in juni aan vanaf 9 september elke dag om 12 uur de A12 te blokkeren zolang de fossiele subsidies niet afgeschaft zijn. Meer dan 1.200 activisten blokkeerden de weg, aangemoedigd door naar schatting 2.000 mensen aan de kant. Meer dan 760 activisten zijn uiteindelijk gearresteerd.

Foto’s: Olivier Middendorp

**Natuur en Wetenschap | Serie | Eerste prijs: Jasper Doest, *In de weg van de olifant*.**
Zambia wordt geconfronteerd met een drastische toename van mens-dier conflicten. Confrontaties met olifanten behoren inmiddels tot de dagelijkse realiteit. De vraag rijst of mensen en olifanten wel samen kunnen leven. De lokale bevolking speelt een belangrijke rol in deze coëxistentie.

Sport | Enkel | Eerste prijs: Ronald Hoogendoorn, *De dramatische val*.
Femke Bol valt vlak voor de finishlijn en de gemengde estafetteploeg grijpt naast de wereldtitel in het National Athletics Centre in Boedapest.
De Amerikaanse Alexis Holmes pakt goud voor haar team.

Documentair Nationaal |Tweede Prijs: Mona van den Berg, Oud en ongedocumenteerd. De situatie van ongedocumenteerde ouderen in Nederland is zeer precair. Ze hebben vaak lichamelijke gebreken en overleven in de marge van de stad. Deze mensen hebben geen recht op verblijf, opvang of hulp en zijn afhankelijk van de welwillendheid van opvanglocaties – ondanks dat ze hier een heel leven hebben opgebouwd.

Foto’s: Mona van den Berg

**Nieuws Internationaal | Enkel | Eerste prijs: Amaury Miller, *Het wonder van Iskenderun*.**
De 63-jarige Suleyman Samar wordt ‘Het Wonder van Iskenderun’ genoemd nadat hij levend onder het puin is gevonden. In de Turkse haven- stad Iskenderun, die circa 160.000 inwoners telt, worden op dag vier na de aardbeving vooral slachtoffers geborgen. Na een hele dag graven, bikken en boren wordt Samar uiteindelijk, onder luid applaus, heelhuids op een brancard gelegd – 88 uur nadat het gebouw was ingestort. Iskenderun, Turkije, 9 februari 2023

Nieuws Internationaal| Serie |Tweede prijs: Ruben Terlou, *Vergeten oorlog in Myanmar*
In Myanmar woedt de langste burgeroorlog ter wereld. Sinds de onafhankelijkheid in 1948 is het land toneel van een gewapende strijd, tegen de militaire junta en voor autonomie van etnische groepen. Na de militaire staatsgreep in februari 2021, waarbij de democratisch verkozen regering werd afgezet, heeft een jonge generatie van revolutionairen zich aangesloten bij het gewapende verzet van de etnische rebellen-legers. Tienduizenden mensen vechten nu tegen de regering. Er zijn door de oorlog al 3 miljoen mensen ontheemd geraakt in Myanmar. Velen van hen kunnen niet terug naar hun dorpen omdat deze door de junta zijn platgebrand. Voor journalisten is het land vrijwel niet toegankelijk. De fotograaf sloot zich aan bij de etnische Karenni rebellen en liep met hen vanaf Thailand dagenlang door de jungle om het front diep in Myanmar te bereiken en de impact van deze vergeten oorlog te documenteren.

**Kunst, Cultuur & Entertainment | Serie |** **Eerste prijs: Emiel Muijderman, *Traditie zwaait naar traditie*.**
Het is een traditie op Prinsjesdag: een groep Staphorster dames reist al ruim twintig jaar per bus af naar Den Haag om naar de koets te zwaaien. Deze editie is extra speciaal, want de hele groep staat voor het eerst in al die jaren met z’n allen bij elkaar.
Aan het einde van de dag, na het gezamenlijk koffie drinken, stappen de dames weer in de bus richting Staphorst waar ze de dag samen afsluiten met een etentje.

**Nieuws Nationaal | Serie | Derde prijs: Mona van den Berg, *In de crisisnoodopvang*.**
De reguliere opvanglocaties in Nederland zitten vol en de regering heeft de veiligheidsregio’s
in Nederland dringend verzocht crisisnood- opvanglocaties in het leven te roepen. Dit zijn bijvoorbeeld evenementenhallen, leegstaande kantoren, recreatiewoningen, schepen of tijdelijke paviljoens. Op dergelijke locaties kan niet dezelfde kwaliteit van opvang worden geboden als op reguliere locaties: minder privacy, geen gelegenheid om zelf te koken en minder zinvolle dagbesteding. Daarom wordt er vanuit overheden gestreefd naar een ‘kort verblijf’ maar inmiddels bivakkeren er door het land duizenden asielzoekers maandenlang in de crisisnoodopvang. De fotograaf geeft aan: “Journalisten mogen officieel niet naar binnen. Op sommige locaties was het makkelijker fotograferen, bij enkele locaties was er controle.”

**Portret | Enkel |** **Tweede Prijs: Ilvy Njiokiktjien**, *Marietje Schaake ten onrechte als terrorist bestempeld door AI chatbot van Meta*.
Marietje Schaake werd in 2022 ten onrechte als terrorist bestempeld door een BlenderBot3: een AI chatbot ontwikkeld door Meta. Schaake is een voormalig lid van het Europees Parlement, directeur internationaal beleid van het Cyber Policy Center van Stanford University en een vooraanstaand technologie-expert. Chatbots zijn nog niet optimaal en genereren soms valse biografische gegevens. Kunstmatige intelligentie kan daarmee reputatieschade veroorzaken. “Ik heb nog nooit iets illegaals gedaan, nooit geweld gebruikt om mijn politieke ideeën te bepleiten, en ben nooit op plaatsen geweest waar dat is gebeurd”, aldus mevrouw Schaake in een interview met de New York Times.

Eric van der Burg, staatssecretaris voor Asiel en Migratie, slaat zijn handen voor het gezicht tijdens het coalitieoverleg over de beperking van asielmigratie, in de Trêveszaal. De val van het kabinet-Rutte IV wordt kort na het maken van deze foto aangekondigd. Premier Mark Rutte eiste maatregelen om de asielinstroom te beperken, onder meer door de beperking van gezinshereniging. Voor de ChristenUnie was deze maatregel onbespreekbaar.

Documentair Nationaal | Derde prijs: Bram Petraeus, Wereldkerken in Nederland. Het afgelopen jaar heeft Bram Petraeus gewerkt aan een uitgebreide fotoserie over migrantenkerken en internationale kerkgemeen- schappen in Nederland in opdracht voor Museum Catharijneconvent. Er zijn ongeveer 1.200 internationale kerkgemeenschappen en bijna een miljoen migrantenchristenen in Nederland. “Hoewel het Nederlandse religieuze landschap sterk wordt beïnvloed door migratie van christenen, is dit amper zichtbaar in het publieke domein”, zo meent het Museum Catharijneconvent – dat in 2022 een lijst overlegde met de te fotograferen interieurs van de geselecteerde kerken. Deze serie richt zich voornamelijk op de kerkgangers, de selectie is van de fotograaf

Foto’s: Bram Petraeus

In dit zonnige zomerweekend deel ik graag felicitaties uit. Allereerst aan president Trump die door zijn vriend Netanyahu is voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. De manier waarop Bibi dit grote geschenk aan Donald gaf was teder en oprecht. Wat mij vooral raakte was de ontroerende reactie van de onschuldige Donald, die door dit aanbod volledig overvallen werd en daardoor zeer spontaan en oprecht aangedaan reageerde. Toen ik dit zag dacht ik: de Derde Wereldoorlog is voorlopig nog ver weg.

En ik feliciteer voormalig NSC-Kamerlid Jelle Soepboer die net op tijd van het zinkende partijschip is gesprongen, waardoor hij de totale ondergang van deze splinter eind oktober niet hoeft mee te maken.

Ook proficiat voor de gemeente Coevorden die de komst van veertien minderjarige meisjes heeft weten tegen te houden met brandbommen en openlijke geweldpleging. Echt fantastisch. Zo doen we dat. Ik feliciteer ook de vluchtelingetjes dat hen een verblijf in deze ongeletterdenstam bespaard is gebleven.

Verder feliciteer ik de Turkse president Erdogan, die het wederom gelukt is om in zijn land een aantal corrupte burgemeesters achter de tralies te krijgen zonder dat een westers land daar tegen protesteert. Echt heel knap.

En natuurlijk gaan mijn felicitaties ook naar Vieze Jeroentje Rietbergen die definitief niet vervolgd gaat worden voor verkrachting van de toen negentienjarige Nienke Wijnhoven. Het met lenige pianovingers betasten van een minderjarig meisje door een vunzige muzikant op leeftijd is inderdaad iets heel anders dan verkrachten en daarom inderdaad niet strafbaar.

Wie ik niet mag vergeten te feliciteren is de redactie van het NOS Journaal, die waren deze week zo vriendelijk om het wederom gênante nieuws over hun directeur Renate Eringa, de Geitenpaadjeskoningin des Vaderlands, niet uit te zenden en te gunnen aan hun collega’s van RTL. Echt een journalistiek hoogstandje. Ik denk dat jullie op opslag kunnen rekenen. En jullie weten: Renate is niet lullig met salarissen. Uiteraard feliciteer ik Renate zelf ook omdat ze ondanks alles schaamteloos aan het omroeppluche blijft plakken. Dat noem ik pas karakter lieverd.

En ik feliciteer een straatje in Zwolle omdat het gelukt is om het studentenhuis van Noor Visser tegen te houden. Noor is een meisje dat niet zo lang geleden haar vader verloor en van de erfenis een huis kocht. Daar wilde ze met een paar vriendinnetjes in gaan wonen. De buren kregen daar lucht van en maakten bezwaar bij de gemeente. De argumenten waren uiteraard: overlast, lawaai, drukte, feestjes. Allemaal vrolijkheid waardoor de zure zulten in Noor haar straatje te veel herinnerd zouden worden aan hun eigen baldadige jeugd. Dit soort zit liever gezapig te dommelen in hun verantwoorde laadpalenjungle terwijl het denkt aan de hypotheekrenteaftrek, de zonnepanelenweelde, de elektrieke bakfietsen en het heerlijke verkeersdrempelsucces. Ze willen niet geconfronteerd worden met hun eigen vroeger. Toen hun leven nog leuk was en zin had.

De gemeente verbood het studentenhuis, waarop Noor naar de rechter stapte. Dat leek mij een gelopen koers voor onze Noor. Wie bepaalt wie je in je eigen huis haalt? Zeker bij rechters die zelf ook gestudeerd hebben en daardoor alles weten van alcohol, grensoverschrijdend gedrag en nachtelijke lol. Dus die gaven Noor vast gelijk. Ik rekende op een studentikoos briefje van de president van de rechtbank aan de Zwolse reservaatbewoners waarin uitgelegd werd hoe gezond het is om wakker gehouden te worden door jong spul dat de nachten nog gebruikt voor vrijen en dromen. En niet door snurkende zoutzakken die over relatietherapie liggen na te denken.

Maar helaas. De licht demente rechters zijn hun eigen jeugd vergeten. Dus Noor verloor.

En daarom feliciteer ik ook Noor Visser. Al is het maar omdat ze op tijd gewaarschuwd is. Ik mag hopen dat ze het huis kan verkopen aan een of ander aanleunechtpaar dat in het zeikerige straatje zielsgelukkig gaat worden.

En ik ga de jongens en meisjes van de studentenhuizen hier om mij heen feliciteren met de zomer waarin ze op afgetrapte bankstellen op de stoep bier kunnen drinken. Koud bier. Kortom: proost!

Stadsnomaden

Categoriewinnaars

Related Posts

De Haagse Zaken zomer Q&A

Dit is ons land 4: Masoud strijdt tegen kolonisten die zijn stuk land innemen

Column | Zomerse felicitaties